Актуальные вопросы тюркологических исследований

87 Actual Problems of Turkic Studies «глаз», борын «нос», авыз «рот», арка «спина», ма ң гай «лоб» и др., семан- тика которых связано с наружными частями тела человека и животных. Эту группу географической терминологии можно назвать анатомической. Сомоним авыз «рот» в географической терминологии обозначает устье реки, слияние рек, ущелье, горный проход. В татарском языке этот термин образует такие микротопонимы, как урман авызы, әрәмәлек авы- зы, янартау авызы, елга авызы, кое авызы и т. д. и употребляется в значе- нии опушки (напр., леса) , жерла (вулкана, большой воронки, ямы) , устья (печи, скважины, оврага, ложбины, балки). Башта Фәргатьне к ө т ү дән урлап китмәкче булганнар. Урман авызына качып ө лгергән . Р. Рахман. Ка- енлык авызында аларны — чандыр немец офицеры каршы алд ы. Ә . Ени- ки. Захаров аларны, ашыктырып, әрәмәлек авызына алып чыгып китт е. А. Шамов. Без янар тау авызыннан атылган утлы туфрак һ әм к ө л булып һ авага ыргылды к. Ә .Еники. Термин баш «голова» широко употребляется для обозначения горных вершин, выдающихся скал, утесов, верховьев рек, истоков, часто источ- ников, дающих начало ручьям, рекам. Тау башына утыргандыр безне ң авыл . Г. Тукай. Биек-биек тау башында сине алтын алмалы г ө лбакча, бак- ча т ү рендә г ү зәл хан кызы каршылый . А. Гыйлә җ ев. Название бит «лицо» в топонимии употребляется в значении скло- на горы, холма скалы опушки леса и образует такие микротопонимы, как тау бите «склон горы», урман бите «опушка леса», калкулык бите «склон холма, склон скалы». Малкай тау битендә утлыйдыр . Н. Гыймат- динова. Урман битләрен арба басмаган, Ү гә кайтырга Алла язмаган . Бәет. Дериват термина бит битлә ү означает пологость, склон. Тау битләвендә атлар утлап й ө риләр . Ә . Баян. Исламов — чокыр битләвендәге яшел чирәм ө стенә утырды . Ф. Кәрим. Сомонимический термин ма ң гай «лоб» в топонимии обозначает открытый склон горы. Борынгылар кулъязмасы тау ма ң гаена уелган . М.Галиев. Лексема каш «бровь» в топонимии употребляется в значении бровки, холма, возвышенности, берега, опушки леса и образует микро- топонимы типа тау кашы, яр кашы. Зур-зур таулар башында, Текә ярлар кашында, Тора тезелеп олуг яу . М. Җ әлил. Тау кашында арыш агара баш- лаган! А. Гыйлә җ ев. Сомоним борын «нос, клюв» в топонимии — мыс, горный выступ, от- рог горы, вершина горы, предгорья. Их, яшелләнә башлаган тау боры- нына аяк басу, беренче юаларны авыз ит ү ө чен шушы тауларга й ө гереп мен ү ләр!!! А. Хәлим. Названия арка «спина», сырт «спинной хребет» в географической терминологии имеют много значений: удлиненная возвышенность в виде

RkJQdWJsaXNoZXIy MzQwMDk=