В. Г. Гузев. Избранное

389 Göktürk Yazısının Kendiliğinden Doğma (Otokton) Menşei Varsayımını Esaslandıran Deliller uzaklaşılması: RB /bar/ (< ab + ar), nb /bän/ (< äb + än), Nq /kan/ (< ak + an), [J /yok/ (< ay + ok), OR[J /yokaru/ (ay + ok + ar +u) vb. 5.7. Silabogramın, heceler arasındaki ünlü farklılıkları göz ardı edilerek, yani başka bir ünlüye sahip olan heceyi temsil etmek amacıyla kullanılması suretiyle arhetipi ihlâl etmesi: NDOB /bodun/ (“an” değerli işaret, “un” hecesi- ni), LziQ /kızıl/ (“al” değerli işaret, “il” hecesini), nco /üçün/ (“ân” değerli işaret, “ün” hecesini karşılıyor) vb. 5.8. Yazıtlarda tamamen alfabetik — daha doğrusu fonemografik- olma intibaını bırakan yazılışlara rastlanır: Meselâ, inib (Tonyukuk, 10) /beni/, iLGOisik (Kül Tigin, Kb., 10) /kişioglu/, iqlk OJiROJ (Moyun çor, 18) / yorıyu kälti/ vb. Bunun gibi yazılışların, eskiden silabogram olan işaretlerin fonem değerlerini edinmesine, yani yazının alfabeleşme yolunda ilerlemiş bulunmasına delâlet olması pek muhtemeldir. 6. Başka eserlerimizde daha ayrıntılı yazdığımız gibi, 1 ünsüz ikizleşmesi (kon- sonant dualizmi) olarak adlandırılan olay, yani 22 grafemin ( B /ab/, b /äb/, D / ad/, d /äd/, G /ag/, g /äg/, J /ay/, j /äy/, q /ak/, k /äk/, [ , /ok/~/uk/, K /ök /~/ ük/, L /al/, l /äl/, N /an/, n /än/, R /ar/, r /är/, S /as/, s /äs/, T /at/, t /ät/), hem de çifti olmayan Q /ık/ ve w /iç/ işaretlerinin damak (büyük) ünlü uyumuyla ilgili olması, teorik fonoloji ve genel yazı teorisi açısından bu grafemlerin harf değil, kalın ve ince sıradan iki dizi heceden ibaret olan “ünlü + ünsüz” tipli kelime veya hece değerlerine malik birer işaret olduğuna ve Göktürk yazısının hem kelime-he- ce yazısı, hem de kendiliğinden doğma olduğuna pek önemli bir delâlettir. 7. Ünsüz ikizleşmesini teşkil eden Türk işaretlerini, ünsüz harfi (fone- mogram) olarak değil, kelime (/ay/, /at/, /äb/, /är/, /ok/, /äg/ vb.) veya hece işaretleri olarak yorumlamamız, Rus bilgini V. V. İvanov’un, Merkezî As- ya’daki Tohar (Brahmi) yazısının ETR yazısındaki ünsüz çiftlerinin oluşma- sını etkilediği tahminini 2 pek şüpheli kılar. 8. 1) Tipik Türk hece tiplerinden biri niteliğinde yorumlanabilen, yani tek ünlüden oluşan heceleri temsil eden; 2) damak ünlü uyumunun dayandığı ünlülerin art ve ön olmak vasfını bir dereceye kadar yansıtan; 3) kendi en- vanteri (yani /a/~/ä/, /ı/~/i/, /o/~/u/, /ö/~/ü/, /e/) ile Sâmi ünlü listesine (A, I, U) aykırı düşen beş ünlü işaret, Göktürk yazısının Yakın Doğu yazılarından doğduğu savını çürütür, buna karşılık kendiliğinden doğma tezini kuvvet- lendirir. 3. paragrafta tahmin edildiği gibi, /ı/ ünlüsünü temsil eden işaretin “bitki, ağaç” betimleyen bir piktogram olması ihtimali vardır. 1 Meselä bk. V. G. Guzev, „Zur Interpretation des ‘konsonantischen Dualismus’ der aittiirkischen Runenschrift“, Turkologie heute — Tradition und Perspektive, Wiesbaden, 1998, s. 111–115. 2 İvarıov V. V. «Toxarı», Vostoçnıy Turkestan v drevnosti i rannem srednevekov e, Moskva, 1992, s. 29.