Актуальные вопросы тюркологических исследований

XXXIII–XXXIV Kononov Memorial Lectures 38 Tahir Ashirov G. İ. Karpov’un Türkmenlerin ve Türkmenistan’in tarih yaziciliğinda yeri ve rolü Özet: Orta Asya’nın tarihinde özel bir konumu olan Türkmenlerin tarihine ait yazılı kaynaklarını üç kısma ayırmak mümkündür. Bunlardan ilk eski Yu- nan kaynakları, ikincisi Arap — Fars edebiyatı, üçüncüsü ise, XIX. yüzyıldan itibaren Rusça yazılan değişik konulardaki eserlerdir. İlk ve ikinci genel olarak Türkmenlerin XIX. yüzyıla kadar tarihini kapsamaktadır. XIX. yüzyılın dördüncü çeyreğinden itibaren Türkmenlerin tarihina ait temel eser Rusça yazılan ve geçirilen incelemelerin sonuçlarının açıklaması ve ilmi eserlerdir. Türkmenlerin Yeni Tarih dönemindeki tarihi öğrenmekte Rus bilim adamlarının arasında Georgiy İwanoviç Karpov’un katkısı özellikle büyüktür. Onun “Istoriya turkmen i Turkme- nii”, “Turkmeniya i turkmenı”, “K istorii drevnego goroda Merva (Margiyanı)”, “Materiyalı k istorii drevnego (Merva) goroda i oblast”, “Materiyýalı ob arhe- ologiçeskih pamyatnikah Turkmenskoy SSSR”, “İstiriya s drevnih vremyon do 80-h godah 19 v.” isimli eserleri Türkmenlerin tarihini öğrenmeye yolunda yapılan büyük katkıdır. G. İ. Karpov’un “Turkmenskiye plemena”, “Materiyalı po etno- grafii turkmeni”, “Folklor”, “Folklornıy materiyalı” isimli eserleri Türkmenlerin etnografiyasına aittir. Aynı şekilde Karpov’un “Borba s basmaçestvom v Turkmenii v period 1920–1924 gg” adlı eseri Türkmenistan’ın XIX. yüzyıl siyasi – toplumsal hayatını canlandırmaya imkân vermektedir. Karpov’u “Vakufnıye dokumenti”, “İz istorii “Adata” i kak yemu pokrovitelstvovala sarskoye administrasiya” gibi eserl- eri Türkmenlerin XIX. yüzyıldaki sosyal– iktisadi ve sosyal durumunu öğrenmekte büyük önemi bulunmaktadır. Ayrıca “Roman Magrupı Yusup i Ahmed”, “Mahtum kulı” (K 100-letnemı yubileyu), “O dvuh Yusupah” gibi çalışmaları da vardır. Bu bildiride, Karpov’un ilmi çalışmaları ve tarih metodolojisi üzerine değerlendirme yapılamaya ve açıklamaya çalışılacaktır. Anahtar Sözcükler: TTürkmen, Türkmenistan, G. İ. Karpov, Tarih yazılığı. Введение Письменные источники, освещающие историю туркменского наро- да, можно разделить на три группы. Первую группу составляют труды древнегреческих авторов, вторую — арабско-персидская литература, а третью— многочисленные русскоязычные исторические произведения, посвященные истории Туркменистана, с конца XIX в. Первые две груп- пы включают книги, описывающие туркменскую историю до второй по- ловины XIX в.