Актуальные вопросы тюркологических исследований

Актуальные вопросы тюркологических исследований 128 Fatma Açık*, Rahime İrem Yavuz ** Tömer öğrencileri bağlamında dil farkındalığı: iki dillilik — çok dillilik; ana dili — resmi dil Language awareness ın the context of students ın tömer: bilingualism—multilingualism; mother tongue—offıcıal languages Giri Dünya nüfusunun yarıdan fazlasının iki dilli ve çok dilli olduğunun [1] id- dia edildiği bir ortamda iki dillilik ve çok dilliliğe ait birçok tanım yapılmıştır. Türkçe Sözlük’te; “1. İki ayrı dile sahip olma veya iki ayrı dili okuyup yazma gücünde ve becerisinde olma. 2.iki dilin bir arada konuşulduğu bölge veya ül- ke” şeklinde tanımlanırken [2] Aksan, insanın çeşitli sebeplerle ve değişik şart- lar altında birden fazla dili edinmesi, kullanması veya ikinci bir dili ana diline yakın düzeyde öğrenmesi [3] şeklinde tanımlamakta, Berke Vardar ise, iki dil- liğin açıklaması olarak; “bir bireyin iki dil bilmesi ya da toplumda iki dil kulla- nılması durumu” şeklinde vermektedir [4]. Bazen sadece bireyler bazen de toplum iki dilli/çok dilli olabilmektedir. Bireyin ikidilliliği/çok dilliliği ile toplumun çok dilliliği birbirine paralel olmak zorunda değildir ve birbiriyle farklı ilişkiler içinde olabilir. Vatandaşları birden fazla dil konuşan bir devlet bunlardan sadece birini millî düzeyde tanıyabilir. Diğer yandan resmen çok dilli olan bir devletin vatandaşlarının çoğu ya da bir bölümü tek dilli olabilir. Çok uluslu ülkelerde yaşayan insanlar birden fazla dili kullanabilirler. Kullandıkları dilden birisi bireyin kendi etnik dili, diğeri eğitim dili, bir diğeri farklı amaçlar için kullandığı iletişim dili olabilir. Bir yerde birden fazla dilin olması çeşitli sebeplere bağlanabilir. Aynı coğ- rafyada yeni bir topluluğun dili, yerli bir topluluğun üzerinde üstünlük kurup, yerleşebilir, Kırgızistan ve Kazakistan’da Rusça, Tanzanya’da İngilizce gibi. Bir coğrafyada birden fazla etnik grubun vatanı olabilir dil diğerlerinden sayıca daha fazla kişi tarafından kullanılıyor olabilir, Kıbrıs’ta Türkçe ve Rumca gibi. Bir ülkede bir dilin yayılması diğer dillerin gerilemesine yol açar. Gerilemekte olan dil daha çokmodernleşme sürecinin yavaş işlediği kırsal kesimlerde az sayı- da kişi tarafından kullanılmaktadır. Farklı dilleri konuşanlar arasında ilişkilerin sıklaştığı kent ortamında gerilemekte olan bir dili konuşan az sayılı ve genelde * Prof. Doctor (Gazi Üniversitesi). ** Okutman (Başkent Üniversitesi).