Актуальные вопросы тюркологических исследований

209 Actual Problems of Turkic Studies gı = yoklugı” örneğinde olduğu gibi iki şekilde de eklenebilir. Türkmen Türk- çesindeki bu ikili kullanım idik yapısının gelişim sürecini ve bu süreçte önce isimlere - dIk şeklinde bitişik yazılırken sonra da - dIk >- lIk değişimi ile artık - lIk şeklinin yaygınlaşmaya başladığını gösterir. Bu yapı da Türkiye Türkçesine yine “olduğu” şeklinde aktarılır: *.. Öveziñ entek yaşlıgını göz öñüne getirip, onuñ bu agır günäsini geçyär. “Övez’in henüz genç olduğunu göz önüne getirip, onun bu ağır suçunu affetti.” (G, 41). * Şu gün onuñ öñküligi yoklugını bilyärdim ahırın. “Bu gün onun önceki durumun olmadığını (yok olduğunu) biliyordum, neticede.” (DO, 52). Türkmen Türkçesinde - dIk ya da - lIk şeklindeki ikili kullanımın belirli bir kuralı olmadığını belirttik. Mesela aşağıda getirilen örnekte bar “var” sözcüğü- ne aynı metnin aynı sayfasında ikili biçimde eklendiği görülmektedir: Avtor bu neşiriñ üstünlikli tarapları bilen birlikde düypli kemçilikleriniñ-de barlıgını belläp, olarıñ käbirini anık mısallarda görkezipdir. Eposıñ ol-bu yerleriñ häsiyetli bolan stilde däl-de, häzirki zaman formasında berlenligini, yerliksiz gısgaltmalarıñ bardıgını kemçilik hökmünde avtor örän caydar belläpdir . (G, 29). Özbek Türkçesinde -lik Türkmen Türkçesinde isimlere çoğunlukla - dIk , bazen de - lIk şeklinde ge- len yapı Özbek Türkçesinde ise - lik biçiminde getirilir. Özbek Türkçesindeki bu - lik parçacığının da aslında - lik < - dik < edik < erdük sürecini yaşadığı söylene- bilir. Yine günümüz Türkiye Türkçesine “olduğu” biçiminde aktarılır: * Kämpir ķızlärniñ külişini eşitgänidän keyin mehmånlärniñ kimligini añladi. “İhtiyar kadın kızların gülüşünü işittikten sonra misafirlerin kim olduğunu an- ladı.” (KK, 27). * Bizniñ hücrägä kelgändä, ikki xåtini bårligini öz åġzidän eşitkän edik. “Bi- zim odaya geldiğinde, iki hanımının var olduğunu kendi ağzından işitmiştik.” (ÖK, 91). * Uniñ huzurigä kirib åşıķligimni izhår ķilmåķçimän, - dedi . “Onun huzuru- na girip âşık olduğumu ifade edeceğim, dedi.” (ÖXE, 54). * - Men özimniñ kimligimni aytdım, endi gäp nävbäti sizgä keldi, - dedi . “Ben kendimin kim olduğumu söyledim, şimdi söz sırası size geçti, dedi.” (ÖXE, 38). * Ükäläriñ häm yåş, ulär häli pul nimäligini bilmäydi. “Kardeşlerin de genç, onlar henüz paranın ne olduğunu bilmiyor.” (ÖXE, 174). B. Fiilimsi Eklerini Almış Sözcüklere Eklenişi Üzerinde durduğumuz idik yapısı isimlere eklendiği gibi bir fiilimsi eki al- mış sözcüklerden sonra da gelebilir. Özellikle, sıfat-fiil eklerinden sonraki + dIk