Актуальные вопросы тюркологических исследований

213 Actual Problems of Turkic Studies * .. özläriniñ uzåķ säfärdän keläyåtgänliklärini vä şu yerdä däm ålib ketmåķçi ekänliklärini bildiribdilär . “..kendilerinin uzak yoldan gelmekte olduklarını ve burada dinlenip gidecek olduklarını ifade etmişler. “ (ÖXE, 137). b.2. -(ä)yåtgän Özbek Türkçesinde -(ä)yåtgänlik yapısı üzerinde - lik olmaksızın da kulla- nılır: * .. här biri öz hünärini yaxşi örgänäyåtgänini aytar ekänlär . “..her biri kendi sanatlarını iyi öğrenmekte olduklarını söylerlermiş.” (ÖXE, 137). * Meni ertägä kärvån bilän Arabistångä ålib ketäyåtgänläridä måzår yånidän ötämiz .. (ÖXE, 138). Türkiye Türkçesinde a.1. - mış olduğu Türkmen Türkçesindeki -AndIk / -AnlIk , -yAndIk /- yAnlIk ; Özbek Türkçe- sindeki - gänlik , -( ä)yåtgänlik yapıları Türkiye Türkçesinde -mış olduk(u) yapı- sıyla karşılanır. Aslında yapıların kuruluşu aynı olup Türkiye Türkçesinde - gAn /- an sıfat-fiil eki yerine - mIş ; idük yerine de olduk(u) tercihi söz konusudur: * “Sanayi hayatı kâfi derecede gelişmiş olduğu için böyle bir müesseseye ih- tiyacımız yoktur” diyorlardı. (SA); * “..vaktiyle yanında çalışmış olduğum Muvakkit Nuri Efendiye dair anlattı- ğım şeyler..” (SA); * “artık o cinsin modası geçmiş olduğunu bile bile” (SA); * “Gözlükleri kırılmış olduğu için şapkasını ben bulup başına geçirdim.” (SA); * “Ve sadece bizleri hiç düşünmeden evlenmiş olduğu için halamın bizlere karşı olan muamelesini,” (SA); * “Bu suretle esaslarını beraberce düşünmüş olduğumuz saat ayar istasyon- larından birine iki sene sonra uğradım.” (SA, 251). a.2. -makta olduğu Türkiye Türkçesindeki bu yapının kuruluşu da yukarıdaki - mış olduğu ya- pısıyla paraleldir: * “parmaklarını çıtırdata çıtırdata okumakta olduğu şarkı bitince” (SA); * “Atiye Hanım yazmakta olduğu romana.. (SA). Türkmen Türkçesinde a. -mAlI + dIk Türkmen Türkçesinde hem - lIk hem de - dIk biçiminde ikili kullanıma sa- hip bir diğer örnek de - mAlI üzerine gelen yapılardır (-malıdık < -malı idik). Bu kullanım günümüz Türkiye Türkçesinde “-ma isim fiil eki +iyelik eki + ge- rektiği yapısı ile karşılanır. Ama bu son biçim “-malı idüğü; -malı olduk(u)” yapılarından sonraki kullanım olmalıdır: