Актуальные вопросы тюркологических исследований

Актуальные вопросы тюркологических исследований 214 * Garrı eneñ nämeler almalıdıgını saña aydar . “İhtiyar annen neler alman gerektiğini sana söyler.” (UY, 83). * .. onı näme üçin öyümize çagırmalıdıgımı bilmesem-de hovlukdım . “..onu niçin evimize çağırmam gerektiğini anlamasam da acele ettim.” (UY, 88). * Garagöz häzir biziñ öyümize gaytmalıdıgımızı añıp sovarak, hol çeträkde dur . “Garagöz şimdi bizim evimize dönmemiz gerektiğini hissedip, sakinleşerek, şu kenarda durdu.” (UY, 90). * Yöne velin, nähili edip kömek bermelidigini bilmeyärdi . “Ancak, nasıl yapıp yardım vermesi gerektiğini bilmiyordu.” (DO, 78). b. -mAlI + lIk Bu kullanım biçimi de “-malılık < -malıdık < -malı idik” şeklinde bir geli- şim süreci geçirmiştir: * - Sen, näme futbolı nähili oynamalılıgını bileñokmı ? “Sen futbolu nasıl oy- naman gerektiğini bilmiyor musun?”. (UY, 4). Türkmen Türkçesinde a. -cAk + dIk Türkmen Türkçesinde ikili kullanıma sahip bir başka yapı da - cAk üzerine gelen - lIk veya - dIk tercihidir ve “-cakdık < -cak idik” gelişimi gösterir: * Gaplañ gücügiñ diycek sözlerini höves bilen dinlecekdigini duyurdı . “Kaplan, yavrunun söyleyeceği sözleri merakla dinleyecek olduğunu belirtti.” (UY, 67). * Olarıñ indi hiç haçan dolanıp gelmecekdigine hem düşünyärin . “Onların şimdi hiçbir zaman dönüp gelmeyecek olduğunu da anlıyorum.” (DO, 45). * Eger gül tapılsa, Atalınıñ biçak gınancakdıgını, onuñ hövesiniñ gaçcakdıgını bilyärd i. “Eğer çiçek bulunursa, Atalı’nın çok üzülecek olduğunu , onun hevesi- nin kaçacak olduğunu biliyordu”. (DO, 118). b. -cAk+ lIk Bu yapı da “-caklık < -cakdık < -cak idik” değişimi sonucu ortaya çıkmıştır. * Olarıñ uçdantutma barıñ neşire hödürlenmegi yalñışlıga eltcekligi güman- sızdır . “Onların istisnasız tümünün neşre sunulmasının yanlışlığa götürecek ol- duğu şüphesiz.” (G, 38). * .. eyyäm bir hoşamaylıgıñ, mılayım gülküniñ üstünden barılcaklıgı öñünden añılyar . “..çoktan beri sevimliliğin, hoş gülüşün üzerinden gidilecek olduğu an- lışılıyor.” (G, 92). Türkiye Türkçesinde Türkmen Türkçesindeki -cAkdIk /-cAklIk kullanımı günümüz Türkiye Türkçesinde “-cek olduğu” yapısı ile karşılanır: * “Emine’yi kaybedecek olduktan sonra...”.