Актуальные вопросы тюркологических исследований

217 Actual Problems of Turkic Studies düşüp yerini başka yapılara bırakırken, isim-fiil eklerinden sonra manayı “kuv- vetlendirme, vurgulama, belirtme” fonksiyonuyla kullanıma devam etmiştir. Buradan hareketle gerek Türkiye Türkçenin tarihî dönemlerinde gerekse de bu- gün günümüz lehçelerinde görülen - mAklIk yapısının gelişim sürecinin - mek erdük(ü) > -mek edük(ü) > -mek idük(ü) > -mek idik(i) > -meklik(i) şeklinde ol- duğu kabul edilebilir. * Mundan añırda Göroglınıñ Öveze bolan guvancını delillendirmeklige söz ga- lanok . “Bundan sonra Göroglı’nın Övez’e olan gururunu delillendirmeye gerek kalmıyor.” (G, 72). *- Yeke yaşamaklık meni irizdi . “- Tek yaşamak beni bıktırdı.” (UY, 112). * Balık tutmaklık örän gızıklıdı. “Balık tutmak çok ilginçti” (DO, 6). -mek(i) ile birlikte - meklik(i) yapısının kullanılması “pekiştirme, durumu vur- gulamadan” kaynaklıdır. Bu da bizi - meklik yapısının -mek idik < -mek erdik kö- keninden geldiğine götürür. Türkmen Türkçesindeki şu örneğe göz atacak olur- sak: Bu versiyalarıñ deñeşdirilip övrenilmegi ulı tarıhı ve cemgıyetçilik ähmiyete eyedir. Şeyle bolansoñ, biz mamun taydan biri-birine has golay azerbaycan ve türk- men versiyalarını deñeşdirip övrenmekligi akademik B. A. Garrıyeviñ yolbaşçılıgı bilen öñräkden bäri dovam etdirip gelyäris . (G, 68), örnekte peşpeşe iki cümlede geçen övrenilmegi ve övrenmekligi bu pekiştirme fonksuyonunu dolayısıyla idik yapısının bir enklitik biçiminde tarihî dönemlerden beri kullanıldığını ve sonra da değişim süreci neticesinde + lik şekline büründüğünü gösterir. Bu - mAklIk yapısı bugün Türkiye Türkçesinde çoğunlukla - mAk olduğu ya- pısıyla karşılanır: * “..enstitümüzün gayelerinden birinin de bu ustaları halkımıza tanıtmak ol- duğunu anlattı.” * “…oldukça dehşetli bir vaziyette görmek olduğuna göre bu da ihmal edilecek şeylerden değildi.” b. -Iş+lIk “ Eger bilişlik virürsem bunlar dileklerin dileyümeyeler (84b/4) [7]. Özbek Türkçesinde -işlik * .. eñ yaķını bolġan bir kişiniñ oġlını sinab körişlik üçün edi. (ÖK, 19). C. İsimden İsim Yapma Eki Almış Sözcüklerin Üzerine Getirilişi Günümüzde + lIlIk , + sIzlIk , + çIlIk gibi iki isimden isim yapma ekinin üst üste gelmiş biçimi şeklinde görünen kullanımlardaki + lIk da aslında bizi idik yapı- sının kalıntısı olduğu gerçeğine götürür. Türkmen Türkçesinde bu + lIk yerine bazen de + dIk şeklinin gelmesi de bunu delillendirir.