Актуальные вопросы тюркологических исследований

Актуальные вопросы тюркологических исследований 352 yandan bu cümle aynı zamanda bir çelişkiyi de barındırmaktadır, zira hayatın bütün zevki, kötülükle mücadelededir. Kötülükle mücadele edilmez ve kötüye karşı durulmazsa “kendi türüne sevgi besleme ve ona yardım etme” vazifesinin de gerçekleştirilemeyeceğine belirterek bu hususta Tolstoy’un bir çıkmaza girdi- ğine inanmaktadır [10. S. 22–23]. Hüseyinzade Ali Bey’in Tolstoy’a getirdiği bir diğer eleştiri de onun İslamiyet’e bakışıdır. Ali Bey, Sadi gibi ahlaka dair kitaplar yazan bilginlerden biri olmakla beraber mezhep konusunda bir girdaba düştüğüne inandığı Tolstoy’un düşünce sisteminin bir temelden yoksun olmasının nedenini İslam’ın hükümlerini hak- kıyla mütalaa edememiş olmasına bağlar. Onun dine bakış açısında bir boşluğa düştüğünü “İtiraflarım” adlı eserinden yaptığı alıntıyla ortaya koymaya çalışan yazara göre, Tolstoy’un İslam’ı “ahlaki açıdan, dünya ve ahirette vaat ettiği şey- lerin kişiye mahsus ve kaba” olarak değerlendirmesi onun İslamiyet’i layıkıyla öğreten kitapları tanımamış olmasından kaynaklanmaktadır. Ömrünün büyük bir kısmını İbranice ve Yunancayı öğrenmekle geçirmiş bu Rus yazarı, Arapça ve Farsça bilmediğinden İslam dinini yeterince tetkik edememiş ve böylece sorula- rının cevaplarını bulamadan yanlışlara sürüklenmiştir [10. S. 24]. Tolstoy’un yaşam felsefesini ele alan ve din konusundaki görüşleri sebebiyle eleştirilerini art arda sıralayan Hüseyinzade Ali, felsefesindeki bazı tutarsızlıklara ve hatalara karşın onun, dünya çapında bir düşünür ve sanatçı olduğunu yazısı- nın sonunda bir kez daha vurgulamıştır: Ali Bey’e göre Tolstoy, halkın fikrini aydınlatmaya ve ahlakını düzeltmeye ça- lışan bir “ilperest” olduğu, savaşların sona erip dünyanın tüm kavimlerini içine alan ebedi bir barışın gelmesini arzulayan bir hümanist olduğu ve sevgiyi ayrı ayrı her dinin gösterdiği sevapların hepsinden üstün tutan hakiki ve samimi bir dindar olduğu için büyüktür [10. S. 24]. Yazısının sonunda Lev Nikolayeviç Tolstoy’a ilişkin kaleme aldığı övgü dolu satırlar Hüseyinzade Ali’nin Rus edebiyatında neden Tolstoy’u seçtiğini anlatır niteliktedir. Kaynakça 1. Bayat A.H. Hüseyinzade Ali Bey. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay, 1998. 2. Ha. A. Perde İniyor — Son Temaşa // Füyuzat. 1907. 32. S. 497–501. 3. Ha. A. Rüya // Füyuzat. 1907. 8. S. 117–119. 4. Ha. A. Hürriyet-i Kelam Hakkında // Hayat. 1905. 97. S. 4. 5. Ha. A. Ahund Ebu Turab Hazretleri ve İlm-i Ebdan // Hayat. 1906. 106. S. 2–3. 6. Ha. A. Necat Muhabbettedir // Füyuzat. 1906. 6. S. 81–84. 7. Hayati. Hayat ve Meyl-i Füyuzat // Füyuzat. 1906. 1. S. 3. 8. Hüseyinzade Ali. Abd-ı Glaf ve Mahfaza. Bakü: Bahariye Matbaası, 1906.