Актуальные вопросы тюркологических исследований

Актуальные вопросы тюркологических исследований 542 tır. Lias’ın eserindeki bilgilerin doğru olduğu zannıyla da kendisinden istifade eden kişiler, onu referans göstererek, dönemin olaylarını aydınlatmaya çalış- mışlardır. Doğal olarak Lias’ın eserindeki her bilginin yanlış olduğunu iddia et- mek veya Lias’ın iyi bir araştırmacı olmadığını söylemek ortaya koyduğu esere haksızlık olur. Bununla birlikte eserini kullanırken iyi tetkik edilmesi gereken çalışmalar arasında olduğunu belirtmek gerekir. Osman batur hakkında bil veren diğer bir çalışma ise A History of Migrati- on of Xin-jiang Kazak People (Xin-jiang Üniv. Yay, Urumçi, 1993) adlı eserdir. Bu eserde Osman Batur’un faaliyetlerine Altay halkının güçlü bir şekilde karşı çıktığı, Millî Ordu birliklerinin İshak Beg [2] liderliğinde Osman Batur üzeri- ne yürüdüğü ve Osman Batur’un askerlerinden 200 kişiyi öldürüp, 300’ünü de esir ettiği vb. konular hakkında bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca bu savaşta yeni- len Osman Batur’un Qung-hua’ya çekildiği, 4.000 koyun ve 3.000 ineğin İshak Beg liderliğindeki Millî Ordu tarafından ele geçirildiği de iddialar arasındadır. Taraflı bir şekilde kaleme alındığı her halinden belli olan çalışmanın iddiala- rını başka kaynaklarda teyit etmek imkânı şimdilik yoktur. Kazakça olarak da yayınlanan eserin ilmî olarak iyi etüt edildikten sonra kullanılması gereken, objektif bir eser olmadığını belirtmek gerekir. Allen Whiting’in Soviet Strategy in Xin-jiang, (Part I of Xin-jiang: Pawn or Pivot (East Lansing, Michigan UP, 1958) adlı eseri Sheng Shi-cai [3]’in des- teğiyle hazırlandığından taraflı bir gözle yazıldığı kanaatindeyiz. Bu anlamda eserden yine birinci elden kaynaklara dayanak hazırlanması hasebiyle istifa- de edebilinir. Bilgiler iyi tetkik edilerek kullanılmalıdır. Whiting, Sheng’in Marksizm’e ve Leninizm’e karşı çok sert bir yol tuttuğunu belirtmekle birlikte, onun Doğu Türkistan’ı örnek bir ülke haline getirmek için çabaladığını kay- detmektedir. Lâkin devrin kaynakları objektif olarak incelendiğinde Doğu Türkistanlıların Sheng’e karşı ayaklanmayı devam ettirdiklerine şahit oluruz. 1937’de Doğu Türkistan’ın güneyindeki ihtilâl, Tanrı dağları etrafındaki ve Ku- mul’daki küçük çaplı ayaklanmalar bastırıldıktan sonra Sheng, ülkeyi NKVD (Sovyet İçişleri Halk Komiserliği) [4] modelinde ve onun desteğine dayalı polis usulüyle yönetmeye başlamıştır. Yani onun takip ettiği politikanın, demokratik usullerle veya milletlerin eşitliği ilkeleriyle hiçbir alakası yoktur. Sovyetler Birliği’nin Sheng Shi-cai’e silah göndermekle sorumlu memuru Aleksandre Barmine’nin ABD’ye iltica ettikten sonra kaleme aldığı One Who Survived (New York, 1945) eserinde Sovyetler Birliği’nin Doğu Türkistan üze- rindeki planlarını hem birinci elden kaynak olması hem de verdiği bilgilerin objektifliği açısından dikkate değer olarak görmek mümkündür. Bu eserde de Osman Batur'un faaliyetlerine değinilmektedir. Amerikalı gazeteci A. Doak Barnett’in China on the Eve of the Communist Takeover (London, 1963) adlı eserinde Baytik Boğda [5] olayı ile alakalı daha