Актуальные вопросы тюркологических исследований

551 Actual Problems of Turkic Studies lerinin Millî Mücadeleleri Tarihi. Ankara: TTKY, 1995. S. 328; A History of Migration of Xin-jiang Kazak People. Urumçi: Xinjiang Üniv. Yay, 1993. S. 99–100; Li Sheng. Çin’in Xin-jiang Bölgesi Geçmişi ve Şimdiki Durumu / çev. Xu Xinyue. Urumçi: Xinjiang Halk Yayınevi, 2006. S. 168. 7. Tungan olan Ma Zhong-ying, Doğu Türkistan tarihinde önemli roller üst- lenen “Beş Ma” ların en genç olanıdır. Takriben 1910–1937 yılları arasın- da yaşayan Ma, Kansu Eyaleti’nin He-zhou bölgesindendir. 1924’te askerî hizmete başlayan Ma, 1929’da Nan-jing’e giderek kısa bir müddet Harp Akademisi’nde okudu. 1931’de Kumul’a saldırmasına rağmen şehri ele geçi- remedi, dahası savaşta ayağından yaralandı. 1933’te Doğu Türkistan’a hâkim olmak için tekrar saldıran Ma, Sovyet müdahalesiyle karşılaşınca bu hayali suya düştü. 1933’te Kaşgar’a çekilmek zorunda kalan Ma, Temmuz 1937’de Moskova’ya gitti. Stalin tarafından idam edilmiş olması muhtemeldir, bkz. Forbes A.D.W . Op. cit. s. 89, 455. Geniş bilgi için bkz. a. mlf., Forbes A.D.W . Ma Zhong-ying // EI. C. V. Leiden 1984, s. 444–447. 8. 1883’lerde Dao-he’de dünyaya geldi. Kansu Vilâyet Akademisi’ni bitirdikten sonra bir süre bu okulun müdürlüğünü yaptı. Daha sonraki dönemlerde imparatorluğun kamu hizmetlerinde görev aldığı sırada Yang Zeng-xin’in dikkatini çekti. 1908’de Yang ile Doğu Türkistan’a gelen Jin Shu-ren, ilk ola- rak hâkimlik görevinde bulundu, bkz. Boorman-Howard, a.g.e., C. I, s. 381. Qing Hanedanlığı ve Yang’ın diktatörlüğü döneminde Jin’in rütbesi müte- madiyen yükseldi, bkz. Cable M., French F. The Gobi Desert. A Desert Jo- urnal. London: Hodder&Stoughton, 1943. P. 219; Nyman L.E. Great Britian and Chinese, Russian and Japanese Interest in Xin-jiang, 1918–1934. Mal- mö: Esselte Studium, 1977. P. 80. Neticede Jin, 1927’de Yang’ın İçişleri Baka- nı oldu. Yang’a suikast düzenlendiği tarihte ise Jin aynı vazifede bulunmak- taydı, bkz. Boorman H.L., Howard R.C. Op. cit. C. I. S. 381. Yang döneminde Hükümetin Genel Sekreterlik görevinde bulunan Jin, 1928’de Yang’ın yerine Doğu Türkistan Genel Valisi oldu. Esrarkeş olduğu söylenen Jin, rüşvetçi ve kabiliyetsiz birisi idi. Selefi Yang gibi o da Doğu Türkistan’ın zenginliğini kendi şahsî çıkarları için sömürdü. 1930’da Kumul Beyliği’ni yıkarak bu böl- geyi ilhak etti. Kansulu Çinlilerin Uygur topraklarına yerleşmesine müsaa- de etmesi, 1931’de Kumul ihtilalinin patlak vermesine yol açtı. Moğolların lideri Tsetsen Puntsag Gegeen, onun emriyle katledildi. Ma Zhong-ying’in saldırısı sırasında, 12 Nisan 1933’te darbeyle hükümetten indirildi. Jin, Çin’e kaçtıktan sonra, Moskova ile meşru olmayan bir anlaşma imzalamakla suç- lanarak, 3,5 sene hapse mahkûm edildi. Ama 6 ay sonra, muhtemelen rüşvet vererek, serbest bırakılınca memleketi Kansu’ya döndü, bkz. Forbes A.D.W . Op. cit. s. 443.