Актуальные вопросы тюркологических исследований

569 Actual Problems of Turkic Studies ler ( Târih-i Râşid ve Zeyli. S. 137). Rus elçisinin yetkisinin sınırlı olduğunu söylemesi üzerine meclis kapandı. Ancak birkaç gün sonra Fransa elçisinin başarılı manevraları ile gerginlik yumuşatıldı ve iki devlet arasında 6 mad- delik muahede yapıldı (24 Haziran 1724). Alınan kararların yazıldığı temes- sükler alınıp verilmiş ve Çar Petro’nın imtiyazlı elçisi General Macuri Alek- sandr Romançav eliyle onaylı nüshası gelmiş ve Sultan III. Ahmed’e sunuldu. Bu altı maddelik kararlar özetle şöyledir: 1) Şemahı merkezli Şirvan’da bulunan müslüman Lezgi taifesi kendi istek- leriyle Osmanlı’ya tabi Davud Han idaresinde olacaklardır. Osmanlı sınırla- rı sahih bir saat hesabıyla deneyimli muhaddidler tarafından belirlenecektir (Çelebizade’nin Raşid Zeyli’nde bu husus uzun uzun anlatılmıştır, s. 1379 vd.). Sınırların tespitinde bir aracı kullanılmalıdır. Sınırlar dâhilindeki yerlerin hıfzı ve halkının asayişi için huduttan 3’er saat uzaklıkta kaleler yapılmalıdır; 2) Osmanlı’ya bağlı Şirvan’daki hanlığa yeni istihkâm verilmemeli; Os- manlı Devleti buraya asker ve başka han atamamalıdır. Ancak mevcut han itaatten ayrılıp fesat çıkarırsa veya Rusya’ya ait yerlere saldırırsa, bu mese- lenin halli için Osmanlı asker göndermeli, ancak bu askerler Kür suyunu geçmeden Rusya’ya bilgi verilmelidir. Kargaşa sona erdikten sonra Osmanlı askerleri geri dönmelidirler. Tamamı Osmanlı’ya bağlı Gürcistan’da Osmanlı idareci ve muhafızları bulundurulacaktır. Ancak gerektiğinde asker gönde- rilecekse Kür nehrini geçmeden Rus Çarlığı bilgilendirilecektir. Gönderilen Osmanlı askerleri Rus sınırına yaklaşınca herhangi bir hudut ihlalinde bu- lunmayacaklardır; 3) üncü madde İran’dan Osmanlı’ya tahsis edilen yerlerin sınırlarına dair- dir. Ezcümle Erdebil kenarından başlayan Ordubad, Tebriz, Merend, Meraga, Rumiye, Hoy, Çors, Selmas, Azerbaycan, Gence, Berda, Karabağ, Nahcivan, Revan, Üçkilise ve civarları Osmanlı Devleti’ne ait olacak. Yine Erdebil şeh- rinden Hemedan’a uzanan hat boyundaki kasaba ve köyler mülhakatı ile He- medan; buradan Kirmanşah’a dek sınır kabul edilecektir. Bu hattın dâhilinde kalan Erdilan ve Kürdistan bölgeleri ilelebet Osmanlı’ya ait olacaktır. Hazar Denizi tarafında Rus çarının kendisine tahsis ettiği yerler ile Kirmanşah’a çe- kilen sınır ötesindeki yerler de Rusya’ya ait olacaktı. Ezcümle Dağıstan böl- gesi, Derbend, Bakü ile Kür nehrinin Aras’a döküldüğü yere kadar Şirvan’ın bir kısmı Rusya’ya bırakıldı; 4) maddede Osmanlı Devleti İran’a sahip olmak için üç koldan asker sevk edip birçok yeri almış iken, Osmanlı’nın ebedi dostu olan Rusya Tahmasb ile anlaşma yaptığı belirtilmiştir. Bu dostluğa binaen Çar Petro üçüncü maddede Devlet-iAliyye’ye tahsis edilen yerleri Tahmasb’tan kolayca alma hususunda aracı olacağı sözü vermelidir. Tahmasb buna karşı çıkarsa Osmanlı’ya tahsis olunan yerlerin zaptında çar ve padişah birlikte hareket etmelidirler;