Языки и литературы тюркских народов

132 kapsamlı bir ektir. Görünüşte isimden isim yapan +lIk eki gibi algı- lanan bazı +lIk’ların aslında +dIk sıfat-fiil eki olduğu ve dilin zaman süreci ve yayılma alanları esnasında iki ekin birbirine karışarak +lIk eki şeklinde kabul edildiği bir yanılgısı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada başta oğuz grubu lehçelerinden Türkmen Türkçesi ve Karluk grubu lehçelerinden Özbek Türkçesi esas alınarak bugün Türkiye Türkçesi ve diğer Türk Lehçelerinde kullanımda olan bazı +lIk eklerinin kayna- ğının +dIk sıfat-fiil eki olduğu ispat edilecektir. Örneğin Türkmen Türkçesindeki şu iki örnekte yok sözcüğün- de geçen +lIk ve +dIk eklerinin kaynağı esas itibariyle bire bir olup ikisi de sıfat-fiil ekidir: Yagmırıñ yanlarında yokdugını oñlı ünsem bermeyärdiler. Şu gün onuñ öñküligi yoklugını bilyärdim ahırın. Aynı şekilde kim sözcüğünün aldığı Özbek Türkçesindeki “Men özimniñ kimligimni aytdım, endi gäp nävbäti sizgä keldi, - dedi”. örne- ğinde bulunan +lIk ile; Türkmen Türkçesindeki “Hat yazanıñ kimdigi- ni tandım”. örneğindeki +dIk eki aynı ektir. Bahsedilen bu yanılgının esas sebebi Eski Türkçeden beri kullanı- lan er- yardımcı fiilin zamanla bol- fiili ile yer değiştirmesidir. Bu deği- şiklik esnasında er- fiili i- şekline bürünmüş ve sonra i- fiili de düşünce fiilin üzerindeki +dık sıfat-fiil eki +lık biçimine dönmüştür (ne idiğü > neliği örneği gibi). Currently +lIK suffix that has been used from old Turkish as noun suffix has comprehensive using and wide functionalities. Some +lIK suffixes that perceived as noun suffix are actually de- rived from participle suffix +dIK. Gradually both suffixes were com- bined and later took the same form. This study aims to prove that some +lIk suffixes (which is now in use in Turkey Turkish and other Turkic languages) were actually de- rived from +dIk participle suffix. For this purpose, Turkmen-Turkish from Oğuz group and Özbek Turkish from Karluk group has been used as a reference point. For instance the +lIk and +dIk suffixes that used with the word ‘yok’in the following examples are entirely similar and both of them are participle suffixes: Yagmırıñ yanlarında yokdugını oñlı ünsem ber- meyärdiler. Şu gün onuñ öñküligi yoklugını bilyärdim ahırın. Similarly the +lık suffix that comes with the word ‘kim’ in Özbek