Языки и литературы тюркских народов

94 ve duygusal planda olmadığı anlaşılmaktadır. Günümüzden yaklaşık bin sene evvel akıl sahibi insanların herhangi bir konuda endişeleri ve sıkıntıları ne ise günümüzde de aynı tasa ve şikâyetlerin geçerlili- ğini koruduğunu görmekteyiz. Atabetü’l-Hakayık ve Kutadgu Bilig’de dil genellikle kendi başı- na buyruk hareket edebilen, insandan bağımsız bir canlıymış gibi ele alınmaktadır. Dil hâkim olunması gereken, insanı vezir de rezil de edebilen bir güç olarak görülür. Dil, sözün yaratıcısıdır ve dili ve sözü birbirinden ayrı tutmamak gerekmektedir. İncelenen iki eserde de dil mevzu bahis olduğunda aynı zamanda sözden de bahsedilmiş olur. Bilgiyi dışa saçan ve adeta bir mum görevini üstlenen dildir. Bilgili, bilgisini diliyle dışarıya çıkarmazsa halkı aydınlatamaz. Atabetü’l-Hakayık ve Kutadgu Bilig kitaplarında ele aldığımız ikinci konu bilgidir. İnsanı insan yapan en önemli değerin bilgi ol- duğu konusunda iki kitap da aynı çizgidedir. Bilgi huzurun yoludur, insanın ziynetidir, bilgiye sahip olan kişi bulunduğu yere değer ka- tar. İki kitapta da bilgili insan ve bilgisiz insan üzerinden okuyucuya mesaj verilir. Bilgili kişi övgülerin en yücesiyle daima göklere çıkarı- lırken bilgisiz kişiye sürekli olumsuz sıfatlarla hitap edilir. Sonuç olarak, araştırmam yukarıda kısaca anlattığım temel ek- senler üzerine oturmaktadır. Bilgi-dil, dil-bilgi ve dil-söz bağlantısı iki kitaba göre benzerlikleriyle ve farklılıklarıyla irdelenmiştir. A.D. Perednya Some materials from the archive of academician V. Alexeev in the collection of the State Museum of the History of religion The Uyghur belongs to the Karluk branch of the Turkic languag- es. It is primarily spoken by the Uyghur people the Xinjiang Uyghur Autonomous Region of Western China. The modern literary language began to form in mid 1930’s. Due to the fragmentation of communities and geographical specificity it was a collection of individual dialects, with no single standard.