В. Г. Гузев. Избранное

350 В. Г. Гузев. Избранное: К 80-летию yani eski runik Türk yazısı âbidelerinin incelenmesi sürecinde yazının men- şei meselesine büyük dikkat gösterilmektedir 1 . Artık V. Thomsen’in runik yazıya ait olan eserlerinde, hem de sonraki bil- ginlerin eserlerinde gördüğümüz bir tezat açıkça ortaya çıkar. Bir yandan, bu yazının bir yabancı aslını bulmak arzusu meydandadır: “Türk alfabesinin doğ- duğu kaynak, doğrudan doğruya değilse de, hiç olmazsa bir arabulucu yoluy- la, Sami alfabesinin Aramî adlandırılan türüdür. Bununla yazının sağdan sola istikametinin tamamiyle bağdaşması bir yana, asıl bunu ispat eden, harflerin şekil ve gösterilen sesler bakımından özgül benzerliklerinin miktarıdır” 2 . Öte yandan, ünsüzler için kullanılan bazı işaretlerin piktografik (resim yazısına ait olan) menşeine inanç da müşahede edilmektedir. Yine V. Thomsen: “Ne var ki bu işaretlerin bir kısmına gelince, Türkçe adı işaretin fonetik muhtevasında akseden muayyen bir varlığı temsil ederek son tahlilde ideografik 3 olmaları, şüphe götürmez. Meselâ, J Y 1 , a/y işaretinin mehtap “ay” tasvirinden başka bir şey olmaması pek muhtemeldir; , [ K, ok, uk “ok” resmidir; b B 2 , ä b aşağıda ayırıcı vasfı olan parmaklığı (käräkü) ve keçe çatısıyla Türk göçebe evini tasvir eder... Kanaatimce, bu inkâr edilemez benzerlikler, başka, daha az sarih ve daha çok şüpheli olsalar bile, menşelerinin aynı surette izah edilmesi lâzım olan işaretlerin de var olduğunu düşündürüyor” 4 . V. Thomsen, az çok fantastik sayılabilineceklerinden kuşkusunu dile getirerek, “faraziye olarak” birkaç örnek daha verir: r R 2 , ä r = är “kişi”; l L 2 , ä l = äl “el”; T T 1 , a t = at “at”; n N 2 , ä n, krş.: en - “in-” fiil tabanı; G G 1 ’ a ğ olabilir, ağ “balık avlamak için ağ”; X , { , âşik “kapı, göçebe çadırı kapısı” 5 . Sonraları Ye. D. Polivanov J ve işaretlerinin ideografik menşei hakkın- daki fikri tekrarlayarak bu ideogramların (yani resimden ibaret olan ve fikir karşılayan işaretlerin) mühim bir alâmetini gösterdi: bunların, ay ve ok keli- melerini metinde temsil ettikleri takdirde, ayrı olarak, yani ünlüsüz iş görme kabiliyetini. 6 Buna şunu da ilave etmek gerekir ki, b işareti de aynı biçimde kullanılır: adb ä b+dä( В К, 32) “evde”. 1 Eski Türk runik yazısının keşfedilmesi ve araştırılması tarihi hakkında bk.: Klyaştornıy S. G., Livşiç V. A. Otkrıtiye i izuçeniye drevnetyurkskih i sogdiyskih epigrafiçeskih pamyatnikov Tsentralnoy Azii // Arheologiya etnografya Mongolii, Novosibirsk, 1978, s. 37–60; Sinor D. Introduction â l’Etucle de l Eurasie Centrale. Wiesbaden, 1963, s. 86–96. 2 Thomsen V. Samlede Afhaıidlinger. III. Bd. Kobenhavn, 1922, s. 73–74. 3 İdeografiye, yani fikir, bildiri iletebilen resim yazısına ait -V. G.-S. K. 4 Thomsen V. Göst е., s. 78–79. 5 Thomsen V. Göst е., s. 79. 6 Polivanov Ye. D. Ideografiçeskiy motiv v formatsii orhonskogo alfavita // Bulleten’ Sredneaziatskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Taşkent, 1929, No 9, s. 178–179.