В. Г. Гузев. Избранное

376 В. Г. Гузев. Избранное: К 80-летию «pro-participe» demesi, bu büyük bilginin onları ortaçlardan ayırt etmek is- tediğine delil değil midir? (J. Deny, Grammaire de La Langue Turque (diale- cte Osmanli). Paris, 1921. pp. 476–484). TT’nden farklı olarak EAT’nde -(j) acak SlŞ’i pek o kadar verimli değildir; en çok kullanılan SİŞ ekleri -duk ve -(j)asy’dır: kany atlara bindügüñ ḥ arir gälüb salynduguñ? (Şejjād Hamza) (eylem ;nesneleştirilmiştir); äjidäjim ol gördüğüm düşi sañna (Şejjād Hamza) (eylem nitelik imgesinde hipostaz edilmiştir); döst düşmān olasy mu ṭ laqdurur (Kälila vä Dimna) (nesneleştirilmiş eylem); vä kalan dejäsüm sözlärä xalvät gäräkdür (Kälila vä Dimna) (eylem nitelik imgesinde temsil edilmiştir). Söylediğimiz gibi, SİŞ’ler Türk dillerinde çok kullanılan kate- goridir. Kıpçakça ve Karlukçada, meselâ bu işlevde -gan (ve ondan türetilen ekler) ile oluşturulan şekiller görürüz. 8.4. Burada açıklanan görüşler açısından ulaç, fiilin, eylemi keyfiyet (belirteç, sirkonstans) biçiminde gösteren, yani zarfsı şeklidir. EAT’ni TT’nden ayıran belirtilere dahil olan bazı ulaç şekilleri vardır. Örneğin, —  (j) (u)b(an)(y)/-(j)ubanun [jeri kojubanyn gögä aga sän ( Sul ṭ ān Väläd )], -madyn [görämädin gözüñ nä añlaja göñül (Jūnus Ämrä)], -(j)ycak/-(j) ycagaz, [qyjāmät kopycagaz, bil ḥ aqiqat, gäläbäk bigi dagyla bu insān (Aḥmäd Faqih)], — mazdan öñdin [äcäl ermäzdän öñdin emdi ojan (Aḥmäd Faqih)] vb. 8.5. Fiilin isimsi şekillerinin, yani mastarların, sıfatsı şekillerinin, yani or- taçların, sıfatsı-isimsi şekillerinin ve zarfsı şekillerinin, yani ulaçların “adlık” ortak terimine sahip olan isimler, sıfatlar ve zarflarla akrabalığı tartışma gö- türmez bir gerçek olduğundan ele aldığımız dört kategorinin “eylemi adlık- laştırma kategorisi” adını verdiğimiz daha geniş ve genel kategoriyi oluş- turduklarını itiraf etmeliyiz. Bu genel kategoriyi oluşturan bütün fiil adlık şekilleri dilin ikincil temsil etme (hipostaz etme) araçlan olduğu için buna “fiilin ikincil temsil etme kategorisi” adını da verebiliriz. 9. Ele aldığımız bu birkaç konuyla EAT’ni temsil eden yazılı belge ve eserlerin, hem Türk dilinin tarihi, hem de teorik Türk dilbilimi açısından verimli ve perspektifli imkanlar verdiğini göstermeye çalıştık. Bu tür teşebbüslerin başarılı olmasının şartlarından biri ise çağdaş genel dilbilimin buluş, kavram ve savlarını aza̱mı derecede Türk malzemesine uygulamaktır. 10. Takdim edilen makalenin sınırlı hacmi nedeniyle burada değinemediğimiz başka teorik meselelere ilişkin görüşlerimiz ile ilgilenecek olanlar, bu makaleyi yazanlardan birnin (V. G. Guzev’in) iki Rusça kitabını ilk olarak Türkçe tanıtan şu makaleye başvurabilir: Osman Fikri Sertkaya, “Türkçede Kelime Çekimlenmesi Üzerine İki Eser”, TDAY-Belleten 1994, Ankara 1996, s. 307–310.