В. Г. Гузев. Избранное

386 В. Г. Гузев. Избранное: К 80-летию /ñ/, /y/, /k/, /g/, /l/) 1 olmak üzere toplam 26 fonem buluruz. 2 Bunun gereğince, Göktürk yazısı, 40 fonemografik işarete, yani harfe muhtaç olamazdı 3 . Ekseriyetle /a/~/ä/, bazen de diğer ünlü fonemleri (/ı/~/i/, /o/~/u/, /ö/~/ü/) temsil eden işaretlerin (birkaç gayet seyrek, bağımsız araştırma konusu olmuş istisna dışında) kelime başında bulunmayıp kelime sonunda bulunuşu; a) Göktürk yazısının bir hece yazısı olması varsayımını güçlendirir, b) işaretlerin temsil ettiği hecelerin sayıca ağır basan VK (yani ünlü + ünsüz) kuruluşlu olduğu tahmininin ortaya atılmasına yol açar 4 . Meselâ, RSLBB (Küli-çor, 9) /ab ablasar/ “av avlarken” yazılışı, B işaretinin ses değerinin / ab/ olduğunu gösterir (diğer örnekler için aşağıya bk.). 3.1. J. Gelb, eserinde: Just as speech developed out of imitation of sound, so writing developed out of imitation of the forms of real objects or beings. At the basis of all writing stands the picture. This is clear not only from the fact that all modern primitive writings are pictorial in character, but also because all the great Oriental systems, such as Sumerian, Egyptian, Hittite, Chinese, etc., were originally real picture writings 5 «Söylev, sesi taklitten geliştiği gibi, yazı da gerçek varlık ya da canlı yaratıkların şekillerinin taklit edilmesinden gelişmiştir. Her bir yazının esasında resim bulunur. Bu, yalnız bütün çağdaş ilkel yazıların resim mahiyetine sahip olmasından değil, aynı zamanda eski Doğu’nun Sümer, Mısır, Hitit, Çin yazılan gibi bütün büyük yazılarının baştan gerçek bir resim yazısı olmasından anlaşılır» der. Nitekim, Göktürk yazısında kendine has tasvir etme vasıflarına dayanan ve kelime işareti niteliğinde işlev görme yetisine sahip olan en az beş tartışma- sız resim işareti (piktogram) vardır: T /at/; J /ay/; b /äb/ (göçebe çadırı, oba); r /är/; /ok/; daha az muhtemel olarak tanınan resim işaretleri ise: G /ag/ (ağ, balık ağı); x /art/; S /as/ (“saç” sözcüğünden); d /äd/ («mülkiyet»i bildiren Türk tamgasmdan); l /äl/; n 4 /än/ (iniş); s /äs/ («süngü» (?) sözcüğünden); { /äş/ («eşik» sözcüğünden); i /ı/ (ağaç); Q /ık/ (iğ); w /iç/ (içmek) vb.’dır 6 . 1 Ünsüz fonemler, boğumlanma yerlerine göre kümelendirilmiştir. Her boğumlanma yeri (lokal) dizisinde, hışırtılı-sonant, patlamalı-sızıcı, ötümsüz-öttimlü kümeler fark edilmektedir. 2 Krş. A. N. Kononov, Grammatika yazıka tyurkskih runiçeskih pamyatnikov VII– IX vv., Leningrad, 1980, s. 62–66; Baskakov N. A. Istoriko-tipologiçeskaya fonologiya tyurkskih yazıkov, Moskva, 1988, s. 13–16. 3 Krş. A. N. Kononov, Grammatika yazıka tyurkskih runiçeskih pamyatnikov VII– IX vv., Leningrad, 1980, s. 62–66; Baskakov N. A. Istoriko-tipologiçeskaya fonologiya tyurkskih yazıkov, Moskva, 1988, s. 13–16. 4 Krş. O. Pritsak, “Turkology and the Comparative Study of Altaic Languages”, Journal of Turkish Studies. Türklük Bilgisi Araştırmaları, 4, 1980, s. 85–86. 5 Gelb I. J. A Study of Writing, s. 27. 6 Meselâ bk. V. Thomsen, Samlede Afliandlinger, s. 78–79; E. D. Polivanov, “İdeog- rafıçeskiy motiv v formatsii orhonskogo alfavita...”, Belleten, SAGU, No: 9, Taşkent,