Актуальные вопросы тюркологических исследований

153 Actual Problems of Turkic Studies sonucunda cümlenin ikinci ‘merkezi’ olup (birinci merkezi —yüklemin finit şek- lidir) çeşitli yan cümlelerin anlamlarını iletmektedir. Bu da, Türk dilindeki birle- şik cümlenin, basit cümleyi oluşturan öğelerden bir tanesinin gelişmesi sonucun- da ortaya çıktığını kanıtlamaktadır (§ 547). Ulaçlar, genelde hareket tarzlı belirteç veya zaman belirteci yan cümlelerinin anlamlarını vermektedir” [8. S. 225]. “§ 183. Türkçe’deki ulaçlar, fiilin şahıssız formların büyük bir çoğunluğunu oluşturan ve hem fiilin hem de zarfın özelliklerini taşıyan formlardır. Ulaçların fiile ait özelliklerinin arasında çatının bulunabilmesi, olumluluk, olumsuzluk ve olasılık, olasılıksız şekillerinin bulunabilmesi ve isimlerin ve zamirlerin isim hal- lerinin belirlenmesidir. Zarfın özellikleri ise, ulaçların sözdizimsel açıdan belirteç (sirkonstans) olarak işlemesidir. Bazı ulaçlar zarflara dönüşmüştür. Bazı ulaçlar zamansal anlamlar taşımaktadır, fakat bu anlamlar göreli nitelik- tedir (nitelik taşımaktadır), genelde ulaçların zamanı, cümlenin ana yüklemine bağlıdır: Çocuğu yaramazlık ettikçe azarladık (Мы ругали ребенка до тех пор, пока оншалил), Çocuğu yaramazlık ettikçe azarlıyoruz (Мыругаем ребенка до тех пор, пока он шалит), Çocuğu yaramazlık ettikçe azarlayacağız (Мы будем ругать ребенка до тех пор, пока он будет шалить). Çoğu ulaçların ekleri fiilin gövdesine eklenmekte, yada çatı veya olumsuzsuk, olasılık, olasılıksız eklerine eklenmektedir. Ulaçların bir grubunda ekler, fiilin za- man ve kip eklerine eklenmektedir. Ulaçlar, eylem tarzlı yada zaman ayrıntılı be- lirteçler olarak işlemektedir. (bkz: § 246)” [11. S. 294]. Sorunlar ve Çözüm Önerileri Görüldüğü gibi fiilimsiler konusu, dilbilimciler ve Türkçe dilbilgisi uzmanları tarafından değerlendirilirkenfarklı sınıflandırmalar içinde ele alınmıştır. Fiilimsi örneklerinde görüldüğü üzere birçok kavramfarklı isimlerle anılabilmektedir. Bu konuda kesin bir kıstas ve herhangibir yaptırım bulunmadığı için kaynaklar ve bireyler kendi fikirlerine göretercih ettikleri bir ismi kullanmaktadırlar. Bu du- rum etkisi oldukçahissedilen bir karışıklığa sebep olmaktadır. Fiilimsiler için de terim kargaşasının giderilmesi için ortak terimlerin kullanılması muhakkak fay- dalı olacaktır. Dilbilgisi konularının birçoğunun aktarılışında sıkıntıyaşanmaktadır. Bu sıkın- tıların temelinde birçok sebep yatmakla birlikteasıl sorun, dil derslerinin ifade ve beceri dersi olarak değil, bilgi dersiolarak görülmesidir. Hâl böyle olunca konula- rın öğretimi ve çalışmalar dabu yönde gerçekleştirilmektedir. Türkçe Dilbilgisi ki- taplarında dersin bilgi dersi şeklindealgılanmasının izleri göze çarpmaktadır. Bu kitaplarda konular,öğrencilerin dil becerilerini ve ifadelerini geliştirecek biçimde elealınmamaktadır. Bu sebeple kendisini kusursuz ifade eden öğrencilerinyerine dil bilgisi kurallarını en ince ayrıntılarına kadar bilen; ancakbunları uygulamaya