Актуальные вопросы тюркологических исследований

Актуальные вопросы тюркологических исследований 154 dökmeyen öğrenciler yetişmektedir. Bu durumöğrencilerin dilbilgisi derslerine duyduğu ilgiyi azaltmaktadır. Zarf-fiil ekleri günlük konuşmalarda, yazışmalarda ve edebî eserlerde sıkça kullanılan eklerdendir. Bu eklerden bazıları birbirinin yerine kullanılmaktadır. Birbirinin yerine kullanılan zarf-fiil ekleri arasındaki farklılıkların tespit edilip anlam farklarının öğrencilere kavratılması gerekmektedir.Ayrıca birbirinin yeri- ne kullanılan zarf-fiil eklerinin zaman zaman birbirlerinin görevlerin üstlendiği- ni de belirtmek gerekir. Birbirinin yerine kullanılan zarf-fiil ekleri şunlardır: 1. {-Ip} ve {-ArAk} Zarf-Fiil Ekleri “Adam kitaplarını rafa yerleştirip dışarı çıktı.” cümlesinde söz konusu kişinin “yerleştir-” fiilini gerçekleştikten sonra dışarı çıktığı muhakkaktır. “Adamkitaplarını rafa yerleştirerek dışarı çıktı.” cümlesinde ise söz konusu ki- şinin “yerleştir-” fiilini gerçekleştirirken bir yandan da “çık-” fiilini gerçekleştir- diği anlamı vardır. 2. {-ArAk} ve {-A -A} Zarf-Fiil Ekleri {-ArAk} yapılı durum ulacında hâl ya da durum aralıksız sürer. ‘Ağlayarak gitti.’ {-A -A} yapılı zarf-fiillerde ise hafif duraklamalarla bir sürerlilik sezilir. ‘Dinlene dinlene gitti.’ Ayrıca {-A -A} zarf-fiil eki eklendiği fiili ön planaçıkarır. Bunun en güzel ör- neklerinden birini aşağıdaki atasözüvermektedir: “Damlaya damlaya göl olur.” {-ArAk} yapılı zarf-fiil yerine {-A -A} yapılı zarf-fiil kimi kezkullanılabilir, ki- mi kez kullanılamaz. 3. {-mAdAn} ve {-mAksIzIn} Zarf-Fiil Ekleri “Bana uğramadan gitti.” cümlesinde {-mAdAn} zarf-fiil eki durumbildirmek- tedir. Buradaki durum özel bir durum değil, “uğra-” fiilinin karşıtı bir durumdur ve burada önemli olan “git-” fiilinin gerçekleşmiş olmasıdır. Ancak; “Bana uğra- maksızın gitti.” cümlesinde {-mAksIzIn} zarf-fiil eki durum bildirirken aynı za- manda eklendiği fiile dikkat çekmektedir. “uğra-” fiilinin gerçekleşmediği belirti- lirken biz aynı zamanda “uğra-” fiilinin gerçekleşmesi beklenen bir fiil olduğunu anlamaktayız. Yukarıdaki cümlede cümleyi söyleyen kişi “uğra-” fiilinin gerçek- leşmesini umut etmektedir. 4. {-A/I)r -mAz}, {-DI mI}, {-IncA} ve {-DIğIndA} Zarf-Fiil Ekleri “Ankara’ya gelir gelmez beni arar.” “Ankara’ya geldi mi beni arar.” “Ankara’ya gelince beni arar.” “Ankara’ya geldiğinde beni arar.”